Obok sporządzania relacji z meczów oraz pisania artykułów opartych o cytaty, jeden z kluczowych aspektów pracy dziennikarza stanowi przeprowadzanie wywiadów.
Poniżej dzielę się swoim doświadczeniem, jak można robić to efektywnie.
NAJWAŻNIEJSZE WSKAZÓWKI:
1. Twoim zadaniem jest uzyskanie ciekawych odpowiedzi, nie zadanie pięknych pytań.
2. Słuchaj.
3. Dopytuj.
4. Zadawaj krótkie, otwarte pytania.
5. Otwieraj rozmówców.
6. Prowokuj.
1. Rola dziennikarza
Przypomnij sobie najsłynniejsze znane Ci wypowiedzi sportowców czy polityków.
Masz?
A teraz przywołaj pytanie, jakie zostało zadane, zanim padła odpowiedź.
Pamiętasz je?
No właśnie*!
Z wywiadów zapamiętuje - i w rezultacie coraz częściej pokazuje się - wyłącznie odpowiedzi. Nikt nie pamięta pytań, a co dopiero tego, kto przeprowadzał wywiad.
Rolą dziennikarza jest bowiem uzyskanie ciekawych odpowiedzi, nie zadanie pięknych pytań.
Tymczasem nierzadko, zwłaszcza oglądając wywiady telewizyjne, można odnieść wrażenie, że jako dziennikarze więcej uwagi poświęcamy na przygotowanie składnych, precyzyjnych i długich pytań, niż zastanawiamy się, jak zadać pytanie, by następnie uzyskać jak najciekawszą z perspektywy odbiorcy odpowiedź.
Podobnie jak prowadząc klubową komunikację, warto - i trzeba! - myśleć odbiorcą. To on (rozmówca) jest gwiazdą wywiadu, nie dziennikarz.
Zadanie dziennikarza stanowi wydobycie tego, co najlepsze z rozmówcy.
* Nawet pamiętne pytanie zadane Michałowi Kucharczykowi zostało przekręcone na wiele sposobów.
2. Słuchaj
Czy kiedykolwiek przygotowałeś sobie przed wywiadem listę pytań?
Za każdym razem?
A czy kiedykolwiek w trakcie odpowiadania na pytanie przez rozmówcę zdarzyło Ci się tak bardzo myśleć o... zadaniu następnego pytania, że tak naprawdę... nie słuchałeś tego, co mówi druga strona?
Osobiście miewałem tak na początku swojej dziennikarskiej pracy.
Po pierwsze i najważniejsze, słuchaj.
Uważnie.
Bez przerwy.
Obsesyjnie.
3. Dopytuj
Po co słuchać?
Po to, by móc... dopytać i zadać tzw. follow-up question.
Czy kiedykolwiek zdarzyło się, by Twój rozmówca powiedział coś zaskakującego? Coś, czego się nie spodziewałeś? Coś, co otwiera przed całą rozmową nowe możliwości?
Odłóż na bok przygotowany plan wywiadu i wykorzystaj to!
4. Krótko i otwarcie
Czy też masz wrażenie, że z jakiegoś powodu prześcigamy się w zadawaniu jak... najdłuższych pytań (patrz: przedmeczowe rozmowy w Canal+)?
I często narzucamy rozmówcy gotową odpowiedź - np. proponując jeden z dwóch wariantów (patrz: Liga+Extra)?
Zastanawiam się, czy tym samym nie... ograniczamy sami siebie. I nie zabijamy rozmowy, męcząc rozmówcę długim pytaniem (koncentracja uwagi) czy samemu sugerując odpowiedź (kreatywność).
Czy krótkie, otwarte pytanie nie otwiera przypadkiem kolejnych dodatkowych drzwi?
5. Otwieraj rozmówców
Czy kiedykolwiek przeprowadzałeś rozmowę, która ewidentnie się... nie kleiła?
Twój rozmówca mówił banały, a wasza relacja miała zamknięty charakter?
Spróbuj na chwilę zmienić plan i otworzyć rozmówcę. Może istnieje jakiś wątek (wspólne źródło zainteresowań, znajomy czy wspomnienie), który rozluźni tę dotychczas sztuczną relację i pozwoli rozpocząć wywiad na nowo?
Jeszcze lepiej: jeżeli rozmawiasz z kimś po raz pierwszy, spróbuj nawiązać relację przed rozpoczęciem wywiadu.
6. Prowokuj
Pamiętaj, że przeprowadzając wywiad, jesteś w... pracy, a Twoim zadaniem - jak ustaliliśmy wcześniej - jest uzyskanie od rozmówcy jak najciekawszych odpowiedzi.
Mając to na uwadze, nic nie stoi na przeszkodzie, byś momentami delikatnie prowokował pytaniem drugą stronę tak, aby ta z większym przekonaniem podkreśliła następnie swoje racje (np. zadając z pozoru oczywiste pytanie, możemy wyciągnąć od rozmówcy dogłębne wyjaśnienie sprawy).
Przed lub po wywiadzie nie zaszkodzi jednak wytłumaczyć rozmówcy, dlaczego dane pytanie zostało zadane w taki, a nie inny sposób (np. ja to wiem, ale nasi widzowie/czytelnicy niekoniecznie).
Na co jeszcze zwróciłbyś uwagę? A może z czymś się nie zgadzasz?